DA SE NE ZABORAVI! Bivši američki diplomata organizuje izložbe o "Halijard" misiji širom Amerike - malo ko zna za ovaj događaj iz Drugog svetskog rata

Misija "Halijard" je najveća operacija evakuacije oborenih američkih i savezničkih pilota tokom Drugog svetskog rata, a junaci ove priče su obični ljudi i seljaci iz okoline Čačka i Gornjeg Milanovca koji su skrivali pilote do dolaska spasilačkih aviona 1944. godine.

Većina Amerikanaca ne znaju mnogo o ovoj misiji, čak uključujući i one koji proučavaju Drugi svetski rat, međutim Džon Kapelo, bivši diplomata koji je bio na službi u Srbiji, rešio je da stane na put toj nepravdi i ima za cilj da obavesti što više ljudi o tome šta se dogodilo između avgusta i decembra 1944. godine.

Osnovao je Fondaciju "Halijard" sa ciljem podizanja svesti o misiji tokom koje je oko 500 vazduhoplovaca čiji su avioni oboreni transportovani sa improvizovanih pista u Srbiji i Bosni i Hercegovini u američke vazdušne baze u Italiji, uz pomoć Vojske Jugoslavije i srpskog stanovništva.

Kapelo će pričati o ovoj misiji 30. i 31. avgusta, a između ostalog biće organizovana i izložba od 2. do 4. septembra u Klivlendu, gde se očekuje preko 100.000 ljudi tokom ta tri dana.

Komandni pilot koji je služio u vazduhoplovstvu 24 godine pre penzionisanja navodi da ni sam ništa nije znao o najvećoj spasilačkoj misiji u istoriji ratova, sve dok 2007. godine kao diplomata nije došao u američku ambasadu u Beogradu, gde je kao potpukovnik američke avijacije bio vojni ataše.

- Razlog zašto je toliko avijatičara ostalo iza neprijateljskih linija je kada su saveznici uspostavili baze u južnoj Italiji tokom Drugog svetskog rata, mi smo te baze koristili za bombardovanje ciljeva u jugoistočnoj Evropi - rekao je Kapelo.

Kapelo ističe da su najvažnije mete bile naftna polja severno od Bukurešta u Rumuniji, odnosno, ruta leta ide od Italije do Rumunije i vodi upravo iznad Srbije.

- Saveznici su pretrpeli ogromne gubitke zbog tih ciljeva.

Foto: Google maps

Južne slovenske manjine udružile su se 1918. godine u Kraljevinu Srba, Hrvata i Slovenaca i 11 godina kasnije dobile naziv Jugoslavija.

Tokom Drugog svetskog rata, pokret otpora su predvodile rojalističke snage na čelu sa srpskim generalom Dražom Mihailovićem.

- Kada su Nemci napali Srbiju, Jugoslavija je bila monarhija, vlada je pobegla i general Mihailović je komandovao onim što je ostalo od Vojske Jugoslavije.

Mihailović je uz pomoć Vojske Jugoslavije, uspostavio aerodrom u blizini sela Pranjani, odakle su izvršeni prvi spasilački letovi. Galano je shvatio da je ovo neverovatna priča koju treba ispričati. 

To je neverovatan događaj bez ijednog izgubljenog života. Sve se dešavalo iza neprijateljskih linija i blizu neprijateljskih snaga, a da niko nije otkriven. Bila je to potpuno uspešna vojna operacija.

Kapelo je ispričao da je 2007. godine imao priliku da poseti mali aerodrom zapadno od Čačka, zamišljao je da će naići na jednog ili dva seljaka i polje krompira, međutim, tamo ga je dočekalo oko 50 ljudi i video je američku i srpsku zastavu.

Kako kaže, odmah je shvatio koliko je ova priča važna.

Foto: printscreen

U vreme kada je srpski narod bio suočen sa Drugim svetskim ratom, dešavao se takođe i građanski rat. A rezultat građanskog rata bio je da je do 1946. godine, godinu dana nakon završetka Drugog svetskog rata, Jugoslavija postala komunistička zemlja pod vođstvom Josipa Broza Tita.

- Tito je bio komunista, a general Mihailović je bio rojalista, želeo je da ponovo uspostavi monarhiju i bio je žestoki antikomunista - rekao je Kapelo.

Tada je vođen prilično ogorčen građanski rat dok su se protiv Osovine (Nemačka, Italija i Japan).

O tome zašto priča o spasavanju nije poznatija, Kapelo je rekao:

- Tito je pobedio. On je pogubio generala Mihailovića (1946. godine) i on je ugušio priču.

Godine 1947. predsednik Hari Truman je posthumno odlikovao Mihailovića Legijom zasluga, najvišom nagradom koja se dodeljuje stranom vojnom oficiru.

BONUS VIDEO